Kako upravljati sa ogromnim količinama hrane koje bacamo?

U svetu se proizvede oko 4 milijarde tone hrane godišnje (oko 6 bilijardi kalorija). Čak trećina od toga se ne iskoristi i tako nastaje ogroman otpad i gubici od hrane.

Za Srbiju ne postoje pouzdani podaci, ali je izvesno da 30-50% otpada iz domaćinstava  čini razni organski otpad, koji uključuje i otpad od hrane.

Važne definicije i pojmovi

Gubitak hrane (eng. Food loss) predstavlja hranu koja se pokvari, odnosno onu hranu čiji se kvalitet značajno smanji usled delovanja raznih faktora i koja na kraju ne dospeva do krajnjeg potrošača. Gubici najčešće nastaju u proizvodnji (npr. zastarele agrotehničke mere), procesu čuvanja (npr. nedovoljna opremljenost hladnjačama), procesu prerade i u distibutivnim kanalima. Zbog nerazvijene tehnologije i loše infrastrukture gubici hrane su tipični za manje razvijene zemlje.

Otpaci od hrane (eng. Food Waste) predstavljaju hranu koja zadovoljava kvalitet i podobna je za ishranu, ali se svesno baca. Ova vrsta otpada tipična je u višim nivoima lanca snadbevanja – u marketima i kod krajnjih potrošača, i tipična je za razvijene zemlje. Najčešći uzroci nastanka otpada jesu neadekvatne nabavke, kao i zbunjenost potrošača oko načina prikazivanja rokova upotrebe hrane.

Gde se javlja ekološki problem?

Gubici i otpaci od hrane predstavljaju višestruki ekološki problem. Najpre, propadanje hrane rezultira u gubitku velikog dela ukupno uložene energije, uložene u svim fazama proizvodnje hrane – primarna poljoprivredna proizvodnja, čuvanje, transport, pakovanje, upotreba. Imajući u vidu da se  proizvodnja hrane u velikoj meri bazira na upotrebi fosilnih goriva čije sagorevanje ubrzava klimatske promene, svaki gubitak ili bacanje hrane može značajno da doprinese ubrzanju klimatskih promena.

Prema podacima iz EU, konzumiranje hrane rezultira da prosečan građanin EU emituje gotovo 3.000 kg CO2eq godišnje. Na grafiku u nastavku možemo videti koliko kilograma ugljen-dioksida se emituje u svim ključnim fazama u procesu konzumiranja hrane.

Kao što vidimo na grafiku, najveći deo emisija sa štetnim efektom se javlja u samoj primarnoj poljoprivrednoj proizvdnji (čak 1.996 kg), kao u fazi proizvodnje (402 kg). Ako se na to dodaju emisije iz procesa distribucije i pakovanja, možemo zaključiti da više od 90% gasova emituje praktično pre same konzumacije namirnica.

Što se tiče ostalih ekoloških problema sa otpadom i gubicima od hrane, organski otpad na deponijama kroz proces raspadanja ispušta različite gasove, između ostalog i metan, najpotentniji gas sa efektom staklene bašte. Ovim se dodatno utiče na ubrzavanje klimatskih promena.

Takođe, deponovan organski otpad od hrane može lako zagaditi površinske i podzemne vode, posebno na nesanitarnim deponijama kojih je i najviše u Srbiji. Ovo znači da mnogi organizmi u vodenim ekosistemima mogu biti ugroženi, a takođe tako se mogu zagaditi i izvori pijaće vode.

Konačno, zbog rasta populacije i prehrambenih navika u narednim decenijama, projektovano je da će svetu trebati čak 60% dodatnih kalorija godišnje do 2050. godine kako bi se sve potrebe zadovoljile. Zbog ovakvog trenda, ukoliko na vreme ne rešimo problem bacanja i gubljenja hrane, svi pomenuti ekološki problemi će se dodatno multiplikovati.

Potencijalna rešenja za zeleni dogovor na ovu temu bila bi:

• Edukacija o kompostiranju organskog otpada u domaćinstvima i firmama,
• Bolje upravljanje zalihama hrane u trgovinskim lancima, restoranima i domaćinstvima,
• Saradnja banaka hrane i trgovinskih lanaca i distributera,
• Unapređenje zakonskog okvira u domenu upravljanja otpadom,
• Kreiranje stimulativnog okruženja za sve učesnike u procesu,
• Sistemsko prikupljanje ostataka od hrane i ulja iz restorana,
• Organizovanje tržišta biomase i organskog otpada,
• Izgradnja industrijskih kompostara i malih biogasnih postrojenja,
• Veća podrška naučnoj zajednici za pronalaženje inovatnih rešenja za upotrebu otpada od hrane.

Za kraj, primer jednog inovativnog rešenja koji se prevazilaze otpad i gubici od hrane – proizvodnja zanatskog piva od odbačenog tosta:

Više o ovoj temi možete pronaći i u tekstu koji sam prošle godine pisao – Gubici i otpaci od hrane – globalni ekološki problem.